Sản xuất nông nghiệp ở Tây Nguyên vẫn còn những tồn tại như: Quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói còn thiếu đồng bộ; Kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật còn khó khăn; Kỹ thuật canh tác chưa đồng bộ; Liên kết chuỗi giá trị sản xuất - tiêu thụ còn lỏng lẻo; Tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt. Vì vậy, việc phát huy vai trò của hệ thống khuyến nông trở nên cấp thiết - không chỉ hỗ trợ nông dân ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý, mà còn gắn kết chuỗi giá trị, phát triển sản xuất theo hướng bền vững, thích ứng và có trách nhiệm môi trường.
Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam chuyển mạnh từ sản xuất quy mô nhỏ, manh mún sang sản xuất hàng hóa, liên kết chuỗi và nâng cao giá trị gia tăng, công tác khuyến nông giữ một vị trí chiến lược. Hệ thống khuyến nông từ Trung ương đến địa phương - không chỉ đơn thuần là cầu nối chuyển giao khoa học kỹ thuật mà còn là cánh tay đắc lực giúp nông dân thay đổi tư duy, mở rộng tầm nhìn, nâng cao năng lực quản trị sản xuất và tham gia vào chuỗi sản phẩm có giá trị.
Nhằm nhìn nhận toàn diện đặc điểm vùng, chia sẻ kinh nghiệm và định hướng giải pháp, phát huy hơn nữa vai trò khuyến nông trong phát triển bền vững các cây trồng chủ lực, góp phần xây dựng Tây Nguyên trở thành nơi phát triển nông nghiệp sinh thái, giá trị cao và bền vững trong thời kỳ mới. Sáng ngày 28/10/2025, tại phường Buôn Ma Thuột, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Tọa đàm “Phát huy vai trò Khuyến nông trong phát triển bền vững cây trồng chủ lực (cà phê, hồ tiêu và sầu riêng...) vùng Tây Nguyên”. Tọa đàm có sự tham gia của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên; Trung tâm Khuyến nông, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng.
Tiến sĩ Đặng Bá Đàn - Phó Trưởng Văn phòng Thường trực phía Nam, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phát biểu khai mạc buổi tọa đàm
Khu vực Tây Nguyên đang là trung tâm sản xuất nông sản hàng hóa lớn của cả nước. Nhiều cây trồng chủ lực quốc gia đang tập trung tại đây, cụ thể: Cây cà phê chiếm 92,4% diện tích và 98,7% sản lượng cả nước; cây hồ tiêu chiếm 67,8% diện tích và 75,6% sản lượng; cây sầu riêng khẳng định vị thế “thủ phủ” với diện tích trên 90.000 ha, sản lượng ước đạt 673.900 tấn… Các cây trồng chủ lực này đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cà phê đạt 6,98 tỷ USD (tăng 61,4% về giá trị); hồ tiêu đạt 1,2 tỷ USD; sầu riêng (là động lực chính của ngành rau quả) ước đạt 2,5 - 2,6 tỷ USD.
Các đại biểu tham dự tọa đàm
Mặc dù đạt được những kết quả ấn tượng, sản xuất nông nghiệp ở Tây Nguyên vẫn còn gặp nhiều khó khăn bao gồm: Kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật còn khó khăn; Kỹ thuật canh tác chăm sóc chưa đồng bộ; Liên kết chuỗi giá trị sản xuất - tiêu thụ còn nhỏ lẻ, lỏng lẻo; Quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói còn thiếu đồng bộ… Trong bối cảnh đó, công tác Khuyến nông đã trở thành nhân tố quan trọng trong việc hỗ trợ tổ chức lại sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và kết nối thị trường tại Tây Nguyên. Hệ thống Khuyến nông không chỉ là cầu nối chuyển giao khoa học kỹ thuật mà còn cánh tay đắc lực giúp nông dân thay đổi tư duy, nâng cao năng lực quản trị và tham gia chuỗi giá trị.
Khuyến nông đã thực hiện thành công nhiều dự án, mô hình, đơn cử như: Đề án tái canh cà phê giai đoạn 2021 – 2025, đến nay đã thực hiện được 74.503 ha (đạt 82% kế hoạch) bằng các giống cà phê mới có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, kháng sâu bệnh, cho năng suất, chất lượng cao, phù hợp với các tiêu chuẩn xuất khẩu. Đặc biệt, mô hình tái canh kết hợp công nghệ tưới tiết kiệm, bón phân hợp lý, liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp rang xay, giúp năng suất bình quân tăng 15 - 20%, lợi nhuận tăng 25 - 30%. Phối hợp với các doanh nghiệp thực hiện các mô hình như: Canh tác cà phê thông minh bằng việc sử dụng các sản phẩm phân bón mới, kết hợp với các giải pháp trồng xen trên vườn cà phê, đáp ứng tiêu chí canh tác thông minh. Mô hình này đã mang lại hiệu quả kinh tế cho nông hộ, với năng suất tăng trên 15%. Mô hình canh tác tiên tiến (Better Life Farming) cung cấp cho nhà nông những giải pháp quản lý dịch hại hiệu quả, bảo vệ cây trồng khỏi các bệnh tật mà vẫn đảm bảo an toàn cho sức khỏe cộng đồng. Mô hình được thực hiện trên cây cà phê và cây sầu riêng, trong đó mô hình trên vườn sầu riêng ghi nhận giảm 80 - 90% sâu bệnh nấm, năng suất tăng 10%...
Công tác Khuyến nông tại một số mô hình, dự án cây trồng chủ lực tại Tây Nguyên
Ông Đặng Bá Đàn - Phó Trưởng Văn phòng thường trực phía Nam (chi nhánh Tây Nguyên), Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho rằng, việc phát huy vai trò khuyến nông tại các tỉnh Tây Nguyên là hết sức cần thiết nhằm phát triển bền vững các cây trồng chủ lực, góp phần ổn định đời sống, tăng thu nhập cho người sản xuất.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đề xuất một số nhiệm vụ chính để phát triển bền vững cây trồng chủ lực ở Tây Nguyên như: Xây dựng các mô hình mẫu canh tác cây trồng bền vững; Nâng cao vai trò kết nối, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị; Góp phần quản lý vùng trồng, truy xuất nguồn gốc; Tăng cường năng lực tổ chức, mạng lưới khuyến nông; Đồng hành cùng chuyển đổi số nông nghiệp; Đẩy mạnh các hoạt động đào tạo tập huấn và thông tin tuyên truyền.
Về phía doanh nghiệp, đại diện Công ty cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) cho rằng, công tác Khuyến nông cần đẩy mạnh kết nối, thúc đẩy việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là với các cây trồng chủ lực.
Nhằm hỗ trợ nông dân khu vực Tây Nguyên ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, Phân bón Cà Mau đã phát triển và tích hợp AI chẩn đoán sâu bệnh và thiếu dinh dưỡng trực tiếp trên ứng dụng 2 Nông với độ chính xác cao, hoàn toàn miễn phí. Hiện nay chức năng chẩn đoán có thể phát hiện 22 loại sâu bệnh hại trên 4 cây trồng (cà phê, tiêu, sầu riêng, lúa) và 8 triệu chứng thiếu dinh dưỡng trên tiêu và cà phê.
Đối với việc hiện đại hóa công tác khuyến nông, Công ty Enfarm Agritech cho biết đã phát triển bộ giải pháp cảm biến đất và nền tảng quản lý trang trại Enfarm giúp nông dân nhận biết và hiểu biết về đất và cây, giúp cán bộ Khuyến nông có công cụ đo đạc, tư vấn chính xác hơn. Cán bộ Khuyến nông có thể cho nông dân xem số liệu về đất của mình, giúp việc tư vấn trở nên trực quan, sinh động và thuyết phục hơn. Đây là công cụ tác nghiệp hiện đại, giúp chuyển đổi hoạt động Khuyến nông truyền thống sang Khuyến nông dựa trên dữ liệu.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng mong muốn có sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công - tư trong công tác Khuyến nông. Theo đại diện Công ty TNHH Bayer Việt Nam, để hướng tới nền nông nghiệp xanh, giảm phát thải và bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công - tư, đặc biệt là với hệ thống Khuyến nông - lực lượng nòng cốt chuyển giao tiến bộ kỹ thuật đến nông dân.
Hán Quỳnh Châu – TTKN tỉnh Lâm Đồng