Ông Phạm Văn Tuyên sinh năm 1954, sống tại thôn Lăng Kú, xã Di Linh - từ năm 1995 là công nhân nhà máy chè 2/9. Năm 2015, bác Tuyên xin nghỉ và bắt đầu canh tác cà phê trên diện tích đất 2,5 ha. Năm 2017, bác đã trồng thêm 200 cây mắc ca và 200 cây sầu riêng để có thêm nguồn thu nhập cho gia đình. Với tác động chung của quy luật thị trường, được mùa mất giá và việc ép giá của thương lái đối với nông sản, đặc biệt là khi cây mắc ca đã cho thu hoạch rộ, mà lúc bấy giờ trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng nói chung và xã Di Linh nói riêng có rất ít thương lái mua sản phẩm này. Trong khi hạt mắc ca sau khi thu hoạch đòi hỏi phải chế biến ngay, khâu chế biến đòi hỏi kỹ thuật cao nếu không sẽ ảnh hưởng lớn đến chất lượng hạt. Thêm vào đó, mắc ca cho thu hoạch không tập trung và sản lượng của từng hộ không nhiều nên không thể vận chuyển đi xa mà chưa qua chế biến. Trước thực tế trên, ông Tuyên cùng với một số nông dân có diện tích trồng cây mắc ca liên kết góp vốn mua máy móc về chế biến mắc ca và từ đó dần dần hình thành Hợp tác xã (HTX) mắc ca Cao Nguyên Lâm Viên vào năm 2023.
Ông Phạm Văn Tuyên, HTX mắc ca Cao Nguyên Lâm Viên bên một số sản phẩm chế biến từ mắc ca
Hạt mắc ca được chế biến ngay sau khi thu hoạch, thành phẩm hạt mắc ca sấy bán được giá cao hơn, giúp các thành viên HTX thuận tiện tiêu thụ nông sản. Mắc ca sấy của HTX xã được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao từ năm 2023, mở rộng được thị trường tiêu thụ trong và ngoài tỉnh với sản lượng 4 - 5 tấn/năm. Khi số lượng sản phẩm ngày càng tăng, ông Phạm Văn Tuyên với vai trò là người đứng đầu HTX, đã đi nhiều nơi giới thiệu sản phẩm, kết nối thị trường tiêu thụ nên nhiều nơi trong và ngoài tỉnh đã biết đến sản phẩm mắc ca của HTX. Ban đầu, lợi nhuận mang lại còn khá khiêm tốn và HTX cần tiếp tục đầu tư máy móc, thiết bị, mở rộng quy mô theo quy định HTX kiểu mới, phải thuê kế toán nên hầu hết lợi nhuận ban đầu đều được để giành cho sự phát triển HTX, thuê kế toán và trụ sở HTX.
Ông Phạm Văn Tuyên bộc bạch: “Ông vốn là người giản dị, vui tính, chịu khó, ông luôn tươi cười và nói ông không nhận lương của HTX mà đôi khi HTX không có thu nhập ông còn bỏ tiền túi trả lương cho nhân viên và cũng tự bỏ kinh phí cho mọi chuyến đi liên hệ thị trường, giới thiệu sản phẩm cho HTX”. Từ 07 thành viên ban đầu, ông Phạm Văn Tuyên đã kết nối trên 100 nông dân trong xã và nhiều nông dân ở các xã khác lân cận cùng tham gia. Ông Tuyên luôn đến từng nông hộ, từng vườn cây để thăm và tư vấn kỹ thuật nên được nông dân rất yên mến. Một điều đáng nể phục ở ông Tuyên, dù đã sang tuổi 70 nhưng mọi chuyến đi thăm vườn dù đường xá thuận lợi hay khó khăn, dù mưa hay nắng và kể cả các chuyến đi xa đến tận Đà Lạt, ông Tuyên vẫn gắn bó trên chiếc xe máy cũ của mình. Ông nói, ông có thể đi khắp mọi nơi với chiếc xe của mình và có ngày ông đi hàng trăm cây số đi và về. Cũng nhờ sự chân thành, gần gũi ấy mà nhiều nông hộ tích cực tham gia HTX.
Hiện nay, HTX đã mở rộng thêm các sản phẩm khác như cà phê bột, sầu riêng sấy thăng hoa, mật ong đóng chai,… bước đầu đã được thị trường ưa chuộng. Điều đó có được nhờ sự định hướng sản xuất đáp ứng nhu cầu thị trường. Tất cả các sản phẩm đều được HTX hướng dẫn cho nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và hướng hữu cơ. HTX đã được cấp chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP cho mắc ca và hướng tới sẽ cấp chứng nhận hữu cơ. HTX đã liên kết cung ứng luôn phân bón và thuốc bảo vệ thực vật cho thành viên HTX để tạo sự yên tâm sản xuất cho nông hộ. Đặc biệt, HTX đã liên kết cho nông dân sản xuất lúa thực hiện mô hình giảm phát thải khí nhà kính với diện tích trên 40 ha vụ Đông Xuân 2024 - 2025 và trên 640 ha vụ Mùa 2025 với trên 750 hộ, mức chi trả cho nông dân được thụ hưởng là 700.000 đồng/ha.
Trước khi phát triển sản phẩm của HTX, ông Tuyên luôn tìm hiểu và kết nối nông dân với các đơn vị chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân để hướng dẫn nông dân sản xuất tốt, tạo ra sản phẩm chất lượng thì mới đưa sản phẩm đến với người tiêu dùng. Vì vậy, hàng năm, ông Tuyên phối hợp mời chuyên gia, kỹ sư về hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân với hàng chục lớp tập huấn cho hàng ngàn lượt nông dân tham dự gồm thành viên HTX và các nông dân có nhu cầu. Trong đó, kỹ thuật sản xuất luôn định hướng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và sản xuất hướng hữu cơ, canh tác bền vững gắn với giảm phát thải khí nhà kính trên tất cả các loại cây trồng cà phê, mắc ca, sầu riêng, lúa,… Lợi ích HTX mang lại cho thành viên là rất lớn, đặc biệt ông Tuyên là người tận tâm không nghĩ đến lợi ích bản thân và đặt lợi tích HTX, của nông dân lên hàng đầu. Hàng năm, HTX đã thu được lợi nhuận trên 300 triệu đồng. Từ đó khẳng định, HTX mắc ca Cao Nguyên Lâm Viên là một trong những HTX kiểu mới hoạt động có hiệu quả.
Tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho các thành viên HTX và nông dân có nhu cầu
Để có được những thành công của HTX mắc ca Cao Nguyên Lâm Viên, phải kể công lớn nhất của ông Phạm Văn Tuyên, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX. Các thành viên HTX rất phấn khởi với thành tích của HTX. Thành quả này cũng đã được địa phương ghi nhận: Ông Phạm Văn Tuyên - Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX mắc ca Cao Nguyên Lâm Viên là nông dân tiêu biểu giai đoạn 2020 - 2025.
Ka Nhung - Trung tâm Dịch vụ tổng hợp xã Gia Hiệp, tỉnh Lâm Đồng