Trong những năm gần đây, sâu đục thân là một trong những đối tượng gây hại nguy hiểm cho cây lúa trên địa bàn tỉnh Bình Thuận. Theo số liệu báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Chăn nuôi tỉnh, diện tích lúa bị nhiễm sâu đục thân trong vụ Đông Xuân 2024 – 2025 hơn 500 ha; tỷ lệ hại 10 – 20 % tập trung ở các huyện Tuy Phong, Bắc Bình, Hàm Thuận Bắc, Tánh Linh và Đức Linh.
Theo chia sẻ của anh Trần Hùng tại xã Hải Ninh, huyện Bắc Bình: “Những năm gần đây, tại cánh đồng Tấn Mài lúa bị gây đục thân gây hại rất nặng. Đặc biệt, trong vụ 2 (Vụ Mùa năm 2024) vừa qua, những ruộng gieo trễ bị sâu đục thân gây hại khá nặng, có những ruộng thiệt hại gần 100%. Vụ Đông Xuân 2024 – 2025, tình hình sâu đục thân gây hại tại khu vực từ 10 – 20%, một số ruộng lên tới 30%”. Còn theo anh Đức - Giám đốc HTXNN Đức Bình, chủ nhân gạo hữu cơ Đức Lan tại Tánh Linh cho biết, với 60 ha của HTX bị khá nặng từ 25-30%, có ổ dịch xuất hiện và diễn biến sâu đục thân xảy ra phức tạp, việc phòng trừ gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, vụ Hè thu bắt đầu xuất hiện bướm sâu đục thân giai đoạn đẻ nhánh”.
Bông lúa bị bạc trắng do sâu đục thân gây hại trong vụ Mùa 2024
Kết quả ghi nhận, tỷ lệ các giống lúa thơm (Hương Châu 6, Đài Thơm 8...) bị sâu đục thân gây hại nặng hơn các giống ít thơm (OM 5451, NVP 79,...) và chưa có giống kháng. Vì một số lý do như tập quán canh tác, thủy lợi, thời gian sinh trưởng các giống khác nhau… nên việc sản xuất không tập trung, đồng loạt dẫn đến việc quản lý sâu bệnh không hiệu quả trong đó sâu đục thân là điển hình.
Sâu đục thân gây hại trên cây lúa bắt đầu từ lúc đẻ nhánh – đòng đến trổ bông. Vòng đời của sâu đục thân trải qua 04 giai đoạn: trứng, sâu non, nhộng và trưởng thành.
Trứng và ấu trùng của sâu đục thân
Theo chuyên gia của giảng viên trường Đại học Cần Thơ (ThS. Phú) cho biết, hiện tại ở Việt Nam xuất hiện 04 loài sâu đục thân: sọc nâu đầu nâu, sọc nâu đầu đen, màu vàng (hay còn gọi là sâu đục thân 2 chấm) và màu hồng. Trong đó, phổ biến nhất là sâu đục thân màu vàng (2 chấm).
Sâu đục thân hai chấm: Giai đoạn ấu trùng (sâu non) tấn công giai đoạn mạ, gây hại nặng giai đoạn đẻ nhánh, mỗi thân cây lúa có 1 con ấu trùng; vòng đời sâu đục thân 2 chấm khoảng 40 – 60 ngày. Vì vậy, nếu quản lý không tốt giai đoạn đẻ nhánh thì giai đoạn trổ sẽ bị gây hại nặng.
Sâu đục thân màu hồng thì mới xuất hiện ở những năm gần đây và nhiều con ấu trùng (sâu non) gây hại trên cùng một thân cây lúa.
Thành trùng sâu đục thân 2 chấm
* Để quản lý sâu đục thân hiệu quả, bà con cần phải nắm rõ về đặc tính:
Thành trùng của sâu đục thân hoạt động vào ban đêm, ban ngày ẩn nấp dưới tán lá và thu hút bởi ánh sáng đèn, dùng bẫy đèn để thu hút thành trùng cái, giảm mật độ gây hại.
Độ ẩm thích hợp để trứng sâu đục thân nở thường trên 80% và lý tưởng nhất là trên 90%. Vì vậy, vụ Hè Thu mưa nhiều và các ruộng nước nhiều bị gây hại nặng à nên bà con cần sạ thưa (100 – 120 kg/ ha), ướt khô xen kẽ để không tạo điều kiện thuận lợi cho trứng nở.
Không bón thừa phân đạm, vì khi bón thừa phân đạm cây yếu sâu bệnh dễ tấn công.
Nhộng sâu đục thân nằm bên trong thân cây lúa, thường ở phần gốc, cách mặt đất khoảng 1-2 cm, cần vệ sinh đồng ruộng, cày ải, phơi đất ngay sau khi gặt.
Ấu trùng sâu đục thân mới nở phân tán sang cây khác, ăn mặt trong bẹ lá 3-5 ngày. Sau đó, tuổi 2 bắt đầu đục vào thân, ăn đọt non gây ra hiện tượng “dảnh héo”, “bông bạc”. Khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tuân theo nguyên tắc 4 đúng “Đúng thuốc, đúng liều lượng, nồng độ, đúng lúc và đúng cách”. Đối với sau đục thân, quan trọng nhất là đúng thuốc: sử dụng các loại thuốc lưu dẫn, nội hấp; một số thuốc như Incipio® 200SC, Vayego ® 200 SC, Prevathon® 0.4GR, Map Go 39.6SL… và đúng lúc: khi ấu trùng ở tuổi 1 – 2 tức là sau khi thành trùng rộ 7 – 10 ngày. Cần luân phiên các loại thuốc trong mỗi lần phun.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Tú Trang